Sinh vật ngoại lai - Mối hiểm họa của ngành NN - PHẦN 1: ỐC BƯƠU VÀNG
PHẦN 1: ỐC BƯƠU VÀNG
Ốc bươu vàng (Pomacea canaliculata), thuộc lớp Chân bụng, ngành Thân mềm, có nguồn gốc từ Trung và Nam Mỹ. Ốc bươu vàng được du nhập vào Việt Nam những năm 1985-1988 và đã trở thành một trong những sinh vật gây hại nghiêm trọng nhất cho nền nông nghiệp Việt Nam.
Không riêng ở Việt Nam, ốc bươu vàng đã và đang là nỗi ám ảnh cho hầu hết các nước trồng lúa trên thế giới. Ốc bươu vàng có thể ăn được nhiều loài cây, cỏ tươi khác nhau sống trong nước cũng như trên cạn, là sinh vật gây hại đối với nhiều loại cây cỏ và đặc biệt nguy hiểm cho cây lúa. Ốc bươu vàng xếp vào đối tượng bị cấm nuôi ở Việt Nam.
1. Đặc điểm hình thái
Ốc trưởng thành có ba phần khá rõ: đầu, thân và chân. Đầu có hai đôi xúc tu (một đôi dài và một đôi ngắn). Thân nằm trên chân là một khối xoắn ẩn kín trong vỏ. Chân rộng, hình đĩa, màu trắng kem nằm ở phía bụng.
1. Đặc điểm hình thái
Ốc trưởng thành có ba phần khá rõ: đầu, thân và chân. Đầu có hai đôi xúc tu (một đôi dài và một đôi ngắn). Thân nằm trên chân là một khối xoắn ẩn kín trong vỏ. Chân rộng, hình đĩa, màu trắng kem nằm ở phía bụng.
Ốc bươu vàng trưởng thành
Mặt lưng của chân ốc có nắp vỏ che đậy. Đầu và chân thường thò ra ngoài vỏ khi di chuyển. Toàn bộ cơ thể ốc nằm trong lớp vỏ. Con đực có vảy miệng hơi nhô gợn sóng, con cái có vảy miệng bằng phẳng hơi lõm xuống.
2. Tập tính sinh sống và gây hại
Ốc bươu vàng thường ẩn náu nơi ẩm thấp dưới bùn, bờ ao, bờ mương và hồ, khó phát hiện, đêm xuống, chúng bò lên kiếm ăn. Ốc bươu vàng là loài ăn tạp và ăn khỏe, chúng có thể ăn rất nhiều loại cây, cỏ tươi khác nhau. Lúa là loại thức ăn ưa thích và cũng là loại cây trồng bị ốc bươu vàng phá hoại mạnh nhất. Chúng có thể cắn ngang thân cây lúa, ăn trụi từng đám, khiến nhiều diện tích lúa bị cắn phá hoàn toàn. Lúa giai đoạn mạ là thức ăn ưa thích của ốc bươu vàng, ốc bươu vàng càng lớn gây hại càng mạnh.
3. Điều kiện phát sinh phát triển
Ốc bươu vàng có khả năng thích nghi rộng và sống được trong điều kiện khắc nghiệt. Gặp khô hạn chúng chui sâu vào bùn khô và sống tới 6 tháng.
2. Tập tính sinh sống và gây hại
Ốc bươu vàng thường ẩn náu nơi ẩm thấp dưới bùn, bờ ao, bờ mương và hồ, khó phát hiện, đêm xuống, chúng bò lên kiếm ăn. Ốc bươu vàng là loài ăn tạp và ăn khỏe, chúng có thể ăn rất nhiều loại cây, cỏ tươi khác nhau. Lúa là loại thức ăn ưa thích và cũng là loại cây trồng bị ốc bươu vàng phá hoại mạnh nhất. Chúng có thể cắn ngang thân cây lúa, ăn trụi từng đám, khiến nhiều diện tích lúa bị cắn phá hoàn toàn. Lúa giai đoạn mạ là thức ăn ưa thích của ốc bươu vàng, ốc bươu vàng càng lớn gây hại càng mạnh.
3. Điều kiện phát sinh phát triển
Ốc bươu vàng có khả năng thích nghi rộng và sống được trong điều kiện khắc nghiệt. Gặp khô hạn chúng chui sâu vào bùn khô và sống tới 6 tháng.
Ốc bươu vàng gây hại trên lúa
Loài sinh vật ngoại lai xâm hại này có khả năng sinh sản rất nhanh, một con ốc cái đẻ được 10 - 13 ổ trứng (khoảng 1.000 - 1.200 trứng/tháng). Thời gian đẻ trứng kéo dài từ 70 - 90 ngày. Ốc bươu vàng thuộc nhóm thụ tinh trong, thường đẻ trứng vào chiều tối. Khi đẻ leo lên vật bám gần trên mặt nước, trứng bám thành chùm, màu hồng, mỗi ổ có khoảng 120 - 500 trứng. Sau khoảng 2 tuần thì trứng nở, nở hết trong 2 - 7 ngày. Tỉ lệ nở khoảng 70%, tỉ lệ sống sau 10 ngày khoảng 80%. Tuổi thành thục sớm 100 ngày, thời gian tái phát dục ngắn, khoảng 3 ngày. Khi thời tiết ấm lên cũng là lúc ốc bươu vàng sinh sản mạnh. Thời gian sống của ốc bươu vàng từ 2 - 4 năm.
4. Các biện pháp phòng trừ ốc bươu vàng
4.1. Biện pháp canh tác
- Vệ sinh đồng ruộng: Dọn sạch cỏ dại trên bờ ruộng, củng cố hệ thống tưới tiêu ngăn không cho ốc theo nước chảy từ ruộng này sang ruộng khác.
- Làm đất: Tháo nước vào ruộng, cày bừa thật kỹ để nhử ốc trồi lên bề mặt, rồi gom ốc lại mang đi tiêu hủy.
- Đào rãnh trong ruộng: Ốc sẽ tập trung vào những rãnh này việc thu bắt sẽ trở nên dễ dàng và hiệu quả.
- Tăng mật độ cây lúa: Trước khi gieo sạ nếu ruộng có nhiều ốc, có thể tăng cường giống gieo sạ lên 5-10% để trừ hao, đối với ruộng cấy nên cấy mạ già hơn một chút và cấy nhiều tép hơn.
- Giữ mực nước ruộng phù hợp: Khi cây lúa còn nhỏ rất dễ bị ốc bươu vàng tấn công gây hại, do vậy để hạn chế sự di chuyển của ốc, chỉ nên để mực nước ruộng khoảng 2-3cm.
4.2. Biện pháp sinh học
- Làm bẫy bả: Dùng dây, lá khoai lang, lá khoai môn, khoai sọ, đu đủ, rau muống… bó thành nhiều bó, thả xuống mặt nước dọc theo bờ ruộng để dẫn dụ ốc đến ăn và thu gom.
- Thả vịt vào ruộng ăn ốc: Trước khi xuống giống nên thả vịt vào ruộng để vịt ăn những con ốc nhỏ bị bỏ sót lúc thu gom, khi cây lúa lớn hơn vẫn có thể thả vịt vào ruộng để vịt ăn ốc và 1 số sâu hại tập trung gần gốc lúa.
4.3. Biện pháp cơ học
- Cắm cọc những nơi phát hiện thấy có ốc, nhử ốc đến để ốc leo lên đẻ trứng, tìm và thu nhặt các
ổ trứng cả bờ cỏ xung quanh (5-7 ngày/ lần) trước khi trứng kịp nở và rơi xuống nước phát tán đi lung tung.
4. Các biện pháp phòng trừ ốc bươu vàng
4.1. Biện pháp canh tác
- Vệ sinh đồng ruộng: Dọn sạch cỏ dại trên bờ ruộng, củng cố hệ thống tưới tiêu ngăn không cho ốc theo nước chảy từ ruộng này sang ruộng khác.
- Làm đất: Tháo nước vào ruộng, cày bừa thật kỹ để nhử ốc trồi lên bề mặt, rồi gom ốc lại mang đi tiêu hủy.
- Đào rãnh trong ruộng: Ốc sẽ tập trung vào những rãnh này việc thu bắt sẽ trở nên dễ dàng và hiệu quả.
- Tăng mật độ cây lúa: Trước khi gieo sạ nếu ruộng có nhiều ốc, có thể tăng cường giống gieo sạ lên 5-10% để trừ hao, đối với ruộng cấy nên cấy mạ già hơn một chút và cấy nhiều tép hơn.
- Giữ mực nước ruộng phù hợp: Khi cây lúa còn nhỏ rất dễ bị ốc bươu vàng tấn công gây hại, do vậy để hạn chế sự di chuyển của ốc, chỉ nên để mực nước ruộng khoảng 2-3cm.
4.2. Biện pháp sinh học
- Làm bẫy bả: Dùng dây, lá khoai lang, lá khoai môn, khoai sọ, đu đủ, rau muống… bó thành nhiều bó, thả xuống mặt nước dọc theo bờ ruộng để dẫn dụ ốc đến ăn và thu gom.
- Thả vịt vào ruộng ăn ốc: Trước khi xuống giống nên thả vịt vào ruộng để vịt ăn những con ốc nhỏ bị bỏ sót lúc thu gom, khi cây lúa lớn hơn vẫn có thể thả vịt vào ruộng để vịt ăn ốc và 1 số sâu hại tập trung gần gốc lúa.
4.3. Biện pháp cơ học
- Cắm cọc những nơi phát hiện thấy có ốc, nhử ốc đến để ốc leo lên đẻ trứng, tìm và thu nhặt các
ổ trứng cả bờ cỏ xung quanh (5-7 ngày/ lần) trước khi trứng kịp nở và rơi xuống nước phát tán đi lung tung.
Ốc bươu vàng leo lên cọc đẻ trứng
- Dùng lưới chắn những chỗ có đường nước chảy vào ruộng để ngăn ốc vào ruộng.
- Thu gom ốc và ổ trứng để hạn chế ốc ngay từ đầu vụ, thu nhặt tất cả mọi nơi có thể nhìn thấy: đồng ruộng, ao hồ nơi có nước tù hãm, nơi bèo tây và cỏ dại phát triển. Trong quá trình chăm sóc lúa, phát hiện thấy ốc, ổ trứng là thu ngay và thường xuyên tạo thành thói quen. Ốc thu gom đem tiêu hủy, dùng để làm phân bón cho cây trồng hoăc nghiền làm thức ăn chăn nuôi. Không vứt ốc thu gom bừa bãi trên đồng ruộng hoặc gần khu vực sinh hoạt của người dân gây ô nhiễm môi trường.
4.4. Biện pháp sử dụng thuốc
Khi ốc bươu vàng phát triển ở mật độ cao, chúng ta có thể sử dụng thuốc để khống chế sự phát sinh gây hại của chúng.
- Thuốc thảo mộc diệt ốc bươu vàng: Một số thuốc thảo mộc thường được sử dụng là BUORBO 8.3 BR, TICTACK 13.2 BR dạng bột khô và CH-01 dạng nước chiết.
+ BUORBO 8.3 BR được dùng cho ruộng sạ khô với lượng 15-20kg/ha sau khi làm đất sạ lúa hoặc sau khi sạ lúa.
+ TICTACK 13.2 BR dùng trước bừa lần cuối 2-3 ngày hoặc sau gieo cấy 1-15 ngày với mực nước trên ruộng khoảng 5-10cm, lượng dùng từ 10-15kg/ha. Sản phẩm này được dùng có hiệu quả trừ ốc bươu vàng cả trên ao, hồ với lượng 10gr/m3 nước. Nguyên liệu để sản xuất ra các loại thảo mộc này là cây sở, chẩu, thàn mát... có thể khai thác ngay tại các vùng rừng núi trong nước. Ngoài ra còn một số cây khác được sử dụng diệt ốc bươu vàng như hạt Bình bát, vỏ cây Sui ... là cây có chứa hoạt chất thuộc nhóm có thể diệt ốc bươu vàng. Đặc tính chung của các chế phẩm này là có thành phần saponin.
- Thu gom ốc và ổ trứng để hạn chế ốc ngay từ đầu vụ, thu nhặt tất cả mọi nơi có thể nhìn thấy: đồng ruộng, ao hồ nơi có nước tù hãm, nơi bèo tây và cỏ dại phát triển. Trong quá trình chăm sóc lúa, phát hiện thấy ốc, ổ trứng là thu ngay và thường xuyên tạo thành thói quen. Ốc thu gom đem tiêu hủy, dùng để làm phân bón cho cây trồng hoăc nghiền làm thức ăn chăn nuôi. Không vứt ốc thu gom bừa bãi trên đồng ruộng hoặc gần khu vực sinh hoạt của người dân gây ô nhiễm môi trường.
4.4. Biện pháp sử dụng thuốc
Khi ốc bươu vàng phát triển ở mật độ cao, chúng ta có thể sử dụng thuốc để khống chế sự phát sinh gây hại của chúng.
- Thuốc thảo mộc diệt ốc bươu vàng: Một số thuốc thảo mộc thường được sử dụng là BUORBO 8.3 BR, TICTACK 13.2 BR dạng bột khô và CH-01 dạng nước chiết.
+ BUORBO 8.3 BR được dùng cho ruộng sạ khô với lượng 15-20kg/ha sau khi làm đất sạ lúa hoặc sau khi sạ lúa.
+ TICTACK 13.2 BR dùng trước bừa lần cuối 2-3 ngày hoặc sau gieo cấy 1-15 ngày với mực nước trên ruộng khoảng 5-10cm, lượng dùng từ 10-15kg/ha. Sản phẩm này được dùng có hiệu quả trừ ốc bươu vàng cả trên ao, hồ với lượng 10gr/m3 nước. Nguyên liệu để sản xuất ra các loại thảo mộc này là cây sở, chẩu, thàn mát... có thể khai thác ngay tại các vùng rừng núi trong nước. Ngoài ra còn một số cây khác được sử dụng diệt ốc bươu vàng như hạt Bình bát, vỏ cây Sui ... là cây có chứa hoạt chất thuộc nhóm có thể diệt ốc bươu vàng. Đặc tính chung của các chế phẩm này là có thành phần saponin.
Ốc bươu vàng chết sau khi rắc thuốc thảo mộc
- Thuốc BVTV diệt ốc bươu vàng: Trong danh mục thuốc BVTV có rất nhiều loại để diệt trừ ốc bươu vàng. Tuy nhiên nên sử dụng các loại thuốc BVTV ít độc với động vật thủy sinh, thuốc có hoạt chất Niclosamide (Dioto 250 EC, Pazol 700WP…); Metaldehyde (Bolis 10GB, 12GB, Yellow - K 12GB, 250SC…) là những thuốc được lựa chọn sử dụng.
Các loại thuốc này phân hủy nhanh trong môi trường, dễ phân huỷ bởi ánh sáng, do đó về lâu dài không ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của lúa và hệ sinh thái trong nước. Sử dụng theo liều khuyến cáo của nhà sản xuất được ghi trên bao bì.
- Thời điểm xử lý: Tùy điều kiện của từng ruộng lúa mà có thể phun hoặc rắc thuốc vào các giai đoạn sau:
+ Trước sạ vài ngày, dẫn nước vào ruộng, nhử ốc trồi lên rồi phun hoặc rắc thuốc, sau đó tiến hành làm đất và gieo sạ bình thường.
+ Vừa sạ xong, gặp mưa lớn, ruộng nhiều nước, ốc nổi lên cắn phá, phải xử lý ngay khi thấy ốc xuất hiện nhiều trên ruộng.
+ Khi lấy nước vào ruộng chuẩn bị rắc phân đợt 1 (khoảng 7- 8 ngày sau sạ).
4.5. Một số điểm cần lưu ý khi sử dụng thuốc BVTV
- Phải đảm bảo có ốc trên ruộng.
- Mực nước trong ruộng khoảng 3 - 5 cm là vừa. Sau đó tiếp tục giữ nước 1 - 2 ngày để diệt hết ốc còn sót lạị.
Để đảm bảo hiệu quả trừ ốc cao: Không xử lý thuốc trừ ốc bươu vàng khi ruộng không có bờ bao xung quanh, mực nước trên ruộng quá sâu (trên 5 cm).
- Nên sử dụng thuốc lúc chiều mát tốt hơn, vì ốc thường nổi lên và cắn phá mầm lúa vào lúc chiều và tối. Nên pha các thuốc BVTV với rỉ đường để tăng tính dẫn dụ ốc bươu vàng, tăng cơ hội tiếp xúc với thuốc để tăng hiệu quả phòng trừ.
Các loại thuốc này phân hủy nhanh trong môi trường, dễ phân huỷ bởi ánh sáng, do đó về lâu dài không ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của lúa và hệ sinh thái trong nước. Sử dụng theo liều khuyến cáo của nhà sản xuất được ghi trên bao bì.
- Thời điểm xử lý: Tùy điều kiện của từng ruộng lúa mà có thể phun hoặc rắc thuốc vào các giai đoạn sau:
+ Trước sạ vài ngày, dẫn nước vào ruộng, nhử ốc trồi lên rồi phun hoặc rắc thuốc, sau đó tiến hành làm đất và gieo sạ bình thường.
+ Vừa sạ xong, gặp mưa lớn, ruộng nhiều nước, ốc nổi lên cắn phá, phải xử lý ngay khi thấy ốc xuất hiện nhiều trên ruộng.
+ Khi lấy nước vào ruộng chuẩn bị rắc phân đợt 1 (khoảng 7- 8 ngày sau sạ).
4.5. Một số điểm cần lưu ý khi sử dụng thuốc BVTV
- Phải đảm bảo có ốc trên ruộng.
- Mực nước trong ruộng khoảng 3 - 5 cm là vừa. Sau đó tiếp tục giữ nước 1 - 2 ngày để diệt hết ốc còn sót lạị.
Để đảm bảo hiệu quả trừ ốc cao: Không xử lý thuốc trừ ốc bươu vàng khi ruộng không có bờ bao xung quanh, mực nước trên ruộng quá sâu (trên 5 cm).
- Nên sử dụng thuốc lúc chiều mát tốt hơn, vì ốc thường nổi lên và cắn phá mầm lúa vào lúc chiều và tối. Nên pha các thuốc BVTV với rỉ đường để tăng tính dẫn dụ ốc bươu vàng, tăng cơ hội tiếp xúc với thuốc để tăng hiệu quả phòng trừ.
Cổng nông dân
About Cổng Nông Dân
Không có nhận xét nào